بازار سنتی رشت؛ داستان 14 کاروانسرا و یک کلیسای سوخته ، از آتش لشکریان زند تا غارتگری سربازان قاجار - مجله افتخار

خبرنگاران - بازار سنتی رشت در بافت قدیمی و مرکزی این شهر قرار گرفته است. این بازار شامل میدان بزرگ و کوچک، چهارسوق ها و کاروانسراهایی است که سبک معماری و تزیینات و طاقی هایشان از گذشته پابرجا مانده است و به همین دلیل از جاذبه های گردشگری رشت محسوب می شود.

بازار رشت بزرگ ترین بازار روباز کشور است و روزانه هزاران نفر از ساکنین شهرها و روستاهای استان گیلان و استان های مجاور برای داد و ستد در این بازار حضور می یابند.

بازار شهر رشت برخلاف بازارهای سنتی دیگر شهرهای کشور سرپوشیده نیست و تنها بخشی از راسته زرگرهای این بازار پوشیده از حلب است.

بازار سنتی رشت شامل میدان بزرگ، میدان کوچک، چهارسوق ها و کاروانسراها است. معماری کاروانسراها و طاقی های موجود در بازار رشت یکی از جاذبه های توریستی این بازار است.

بازار 24 هکتاری با 14 کاروانسرا

در بافت 24 هکتاری بازار رشت، 14 کاروانسرا وجود دارد که توسط راسته های مختلف به هم مرتبط هستند. این کاروانسراها در دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی به عنوان کانون های بازرگانی ساخته شدند. تعدادی از آن ها عبارتند از: طاقی های بزرگ و کوچک، سعادت و کاروانسراهای محتشم، چینی چیان، ملک و ...

طاقی بزرگ این کاروانسرا در سال 1321 هجری قمری در ضلع جنوبی کاروانسرای طاقی کوچک و راسته دوم زرگرها و ضلع غربی سرای قیصریه فخر، در ضلع جنوبی راسته میدان کوچک و ضلع شرقی راسته پلاستیک فروش ها ساخته شده است.

طاقی کوچک و 13 کاروانسرای دیگر نیز در بافت 24 هکتاری بازار رشت، توسط راسته های مختلف به هم مرتبط هستند و در دوره قاجاریه و اوایل پهلوی ساخته شده اند.

طاقی سعادت در محدوده میدان بزرگ واقع شده و در بافت بازار درون شهری نقش مهمی دارد. قدمت آن به دوره قاجاریه می رسد که در گذشته یکی از قطب های تجاری مهم محسوب می شده است.

کاروانسرای محتشم نیز همانند دیگر کاروانسراها در بافت 24 هکتاری بازار رشت در سال 1300 ساخته شده و در ضلع شمال غربی آن کاروانسرای گلشن و ضلع غربی آن بازارچه عطاران قرار گرفته است.

کاروانسرای چینی چیان نیز در قسمت شمال غرب بازار رشت نزدیک چهار سوق قرار گرفته است و در قسمت شرق با سرای حاجی حسن خان و از غرب بعد از راسته حلبی سازها با سرای سعادت همجوار است. این بنا در سال 1308 توسط برادران چینی چیان ساخته شده است.

کاروانسرای ملک دارای بافت بازار درون شهری است که در دوران قاجاریه ساخته شده و برای صادرات برنج به روسیه و ابریشم به کاشان و یزد مورد استفاده قرار می گرفته است.

بازار شهر رشت، حوادث زیادی به خود دیده، یکبار لشکریان کریم خان زند بازار را به آتش کشیدند و یکبار سربازان آقا محمد خان قاجار، غارتش کردند. بلایای طبیعی و سهل انگاری های بشری هم چندین بار بازار رشت را به آتش کشید و دکان و مسجد و کلیسایش را با خاک یکسان کرده است. (مهر - 1394)

عکسی تاریخی از بازار رشت در آستانه جنگ جهانی اول

سرنوشت تلخ کلیسای تاریخی رشت

نخستین کلیسای ارامنه رشت کلیسای مریم مقدس در اول ژوئیه 1872 ساخته شد و 31 ژوئیه 1888 میلادی و همزمان با عید آب پاشی توسط اسقف گریگوریس به مسروپ مقدس نام گذاری شد. این کلیسا در کنار بازار ماهی فروشان رشت ساخته شده بود اما حالا اثری از این کلیسا در این بازار مشهور رشتی ها وجود ندارد زیرا این کلیسا گرفتار آتش سوزی های گاه و بیگاه شهر رشت شد و به جای آن پاساژ دو طبقه آرسن ساخته شد.

کلیسای مسروپ مقدس در سال 1920 دچار آتش سوزی شدید شد و از بین رفت. آتش سوزی از بازار ماهی فروشان رشت آغاز شد و سپس به کلیسا رسید. گویا هنگام آتش سوزی زنگ های کلیسای مسروپ مقدس جهت آگاه کردن مردم از آتش سوزی به صدا در آمده بود.

کلیسای تاریخی رشت در این حریق تخریب شد و بازسازی کلیسا به دلیل درصد بالای تخریب راه به جایی نبرد. ارامنه گیلان در فاصله سوختن کلیسای سابق تا تاسیس کلیسای جدید از دبستان م. آهور دانانیان که در ابتدای خیابان سعدی قرار گرفته است برای اجرای مناسک دینی استفاده می کردند. این مدرسه (هوردانیانیان) در حوالی سال های 1872 میلادی ساخته شده است.

کلنگ احداث جدیدترین کلیسای رشت که آن نیز مسروپ مقدس نام دارد در نهایت در اول ژوئیه 1954 (10 تیر 1333) در خیابان سعدی رشت به زمین زده شد؛ آن هم در بخشی از حیاط دبستان آهور دانیان. کلیسای جدید مسروپ مقدس شهریور ماه 1345 خورشیدی افتتاح شد و بنای آن هنوز در رشت پابرجاست. (همشهری - 1394)

+ در این زمینه بخوانید: نخستین دانشسرای رشت ؛ از تحمل چکمه قزاقان روس تا مرگی که نزدیک است | تصاویر آنچه از بنای قاجاری رشت به جای مانده است

+ در این زمینه بخوانید: هتل تاریخی فردوسی رشت از فهرست آثار ملی خارج شد | وراث شکایت کردند ؛ دیوان عدالت حکم داد | مرگ معماری ساباط در گیلان

+ در این زمینه بخوانید: خانه هوشنگ ابتهاج تخریب شد | باز هم تعلل سازمان میراث فرهنگی در ثبت ملی

تصاویری از بازار سنتی رشت را در زیر ببینید: