مرهمی بر زخم رودخانه های لرستان - مجله افتخار

کارشناسان تاکید دارند که برداشت زیاد و بی رویه از معادن خسارت های غیرقابل جبرانی را به محیط زیست وارد می نماید. در استان، بیشترین حجم خسارت ها متوجه معادن شن و ماسه رودخانه ای است. برداشت های زیادتر از حد مجاز از کف تعدادی از رودخانه های چند شهر استان باعث تغییر شکل و ریخت رودخانه ها و از بین رفتن کف و بستر آنها شده است به طوری که کار به ورود دادستان های هر شهر و توقف بهره برداری انجامیده است. از 50 معدن شن و ماسه رودخانه ای فعال در استان، پالایشی صورت گرفت و برای ساماندهی آنها طرح انتقال معادن شن و ماسه رودخانه ای به معادن کوهی کلید خورد. برای اجرای این طرح، سایت هایی در بعضی از شهرستان های استان در نظر گرفته شده تا معادن رودخانه ای به آنجا منتقل شوند و در بخش معادن کوهی بهره برداری داشته باشند.

• تبعات برداشت بی رویه از رودها

معاون طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان در این زمینه به خبرنگار خبرنگاران می گوید: با توجه به کاهش بارندگی ها و توسعه خشکسالی در استان، معادن شن و ماسه رودخانه ای دیگر صرفه و آورد اصولی نداشتند و برداشت از آنها فقط به محیط زیست خسارت وارد می کرد. امیر زند می افزاید: خسارت های وارد شده به محیط زیست شامل تخریب اراضی کشاورزی، انحراف اکوسیستم رودخانه ها و تغییر شکل رودخانه ها بود.

وی بیان می نماید: برداشت از معادن شن و ماسه رودخانه ای باید بعد از بارندگی و زمانی که رودخانه به شرایط آرام می رسد و رسوبات در کناره های آن می نشیند یا در جاهایی که ماسه و شن دپو می گردد، صورت بگیرد. زند می گوید: وقتی صاحبان معادن تجهیزات و ماشین آلات را به صورت مستمر در رودخانه مستقر می نمایند، قطعا در تمامی فصول سال برداشت را در دستور کار دارند و از بستر و حریم رودخانه برداشت می نمایند. این مسئول تاکید می نماید: این اقدامات موجب آلودگی آب، نابودی ماهیان و دیگر آبزیان، تخریب زیستگاه ها، از بین رفتن ریخت رودخانه و شکل آن، کم شدن اکسیژن آب، کم شدن زنجیره غذایی و افزایش تنش آب می گردد.

• توقف برداشت از رودخانه های زخمی

زند می گوید: رودخانه های تیره دورود، کشکان پلدختر و خرگوش ناب الشتر به دلیل برداشت های زیاد دچار شرایط بحرانی و غیرقابل جبران شده بودند چراکه عمده معادن شن و ماسه استان در این چند رودخانه فعالیت داشتند. وی ادامه می دهد: اکنون در این رودخانه ها دیگر هیچ برداشتی صورت نمی گیرد و هیچ شرکتی حق فعالیت در آنهارا ندارد.

معاون طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان بیان می نماید: همان طور که فعالیت های غیرمجاز را متوقف و مجوزها را باطل و کارگاه ها را پلمب می کنیم، در مناطقی هم که ظرفیت برداشت وجود دارد، اجازه فعالیت می دهیم چون در غیر این صورت صنعت استان در حوزه معادن دچار مشکل می گردد. وی می گوید: محیط زیست مجوز صادر می نماید و در کنار آن فعالان را نیز مجاب می نماید که در عمق مناسب و دپوی ماسه برداشت انجام دهند. حال اگر معدنی برداشت غیرمجاز داشته باشد، با تذکر و معین جریمه از ادامه فعالیت یا فعالیت نادرست آن جلوگیری می گردد.

• مزایای انتقال معادن رودخانه ای به معادن کوهی

این مسئول اظهار می نماید: یکی از راه های جایگزین برای فعالیت معادن شن و ماسه رودخانه ای، راهنمایی آنها به سمت معادن کوهی است که کمترین مسائل زیست محیطی متوجه آنهاست. زند می گوید: انتقال معادن رودخانه ای به معادن کوهی بهترین راه چاره ممکن است. البته هزینه فراوری در معادن کوهی بسیار بالاتر از معادن رودخانه ای است، اما معادن کوهی کیفیت بالاتری دارند. وی می افزاید: از سوی دیگر، در مدت مشابه، مقدار کمتری از معادن کوهی برداشت می گردد چون در طول 30 سال برداشت از این معادن ممکن است تنها 50 متر سنگ متراکم به سنگ شکسته تبدیل گردد.

• معین سایت های کوهی در 3 شهرستان

معاون امور معدن سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان نیز در گفت وگو با خبرنگاران بیان می نماید: به دلیل مسائلی که معادن شن و ماسه رودخانه ای در بستر رودخانه های استان ایجاد نموده اند، طرح ساماندهی آنها در دستور کار قرار گرفته است. جمال مومیوند می گوید: از 50 معدن شن و ماسه رودخانه ای، در حال حاضر 10 واحد شرایط لازم را برای استقرار در سایت های کوهی کسب نموده اند. وی با اشاره به این که ادارات منابع طبیعی و محیط زیست موافقت خود را با فعالیت معادن کوهی اعلام نموده اند، می افزاید: به همین منظور سایت هایی در شهرهای خرم آباد، دورود و پلدختر به منظور انتقال واحدهای رودخانه ای به معادن کوهی با هدف جلوگیری از تخریب بستر رودخانه در نظر گرفته شده است.

• مناطق جایگزین

مومیوند می گوید: در پلدختر، به دلیل برداشت های زیاد شن و ماسه از رودخانه کشکان، مجوز فعالیت در این حوزه متوقف شد و معادن شن و ماسه به منطقه سراب حمام منتقل شدند چون این منطقه معادن کوهی خوبی دارد. برای خرم آباد هم منطقه ای در 6 کیلومتری کمربندی در نظر گرفته شده است. وی اظهار می نماید: در شهرستان سلسله نیز به دلیل این که برداشت از خرگوش ناب الشتر بسیار بیشتر از حد مجاز بود و کف رودخانه دچار مشکل شده بود، فعالیت معدن با دستور دادستانی متوقف شد. اکنون منطقه دیگری در نزدیکی گرین به عنوان منطقه جایگزین در نظر گرفته شده است.

• مجوز برداشت در معادن کوهی جایگزین

معاون امور معدن سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان با بیان این که برداشت های رودخانه ای پرآسیب هستند، می گوید: از طرفی 300 کارگر به صورت مستقیم در این حوزه فعالیت داشتند که با تعطیل این کارگاه ها از بیکار شدند. با آغاز فعالیت سایت های جدید، علاوه بر این که از آلودگی ها جلوگیری می گردد، 300 نیروی کار به صورت مستقیم و 600 نفر نیز به صورت غیرمستقیم به مجموعه اضافه می شوند. زند ادامه می دهد: هر کدام از این واحدها بین 50 تا 150 هزار تن مجوز برداشت خواهند داشت و این موضوع به توان بهره برداری آنها بستگی دارد.

• احتیاج بهره برداران به پروانه اکتشاف

این مسئول با اشاره به این که این واحدها باید پروانه اکتشاف، گواهی کشف و پروانه بهره برداری دریافت نمایند، می گوید: البته صدور پروانه بهره برداری منوط به جمع آوری همه وسایل و تجهیزات از بستر رودخانه ها و استقرار آنها در معادن کوهی است. مومیوند می افزاید: از سوی دیگر، بهره برداران حق خرید و فروش معادن را ندارند و فقط اجازه برداشت دارند. آنها بابت این برداشت ها باید معادل 10 درصد ارزش مواد معدنی استخراج شده را به حساب خزانه دولت واریز نمایند. معاون امور معدن سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان به محاسن معادن کوهی اشاره می نماید و می گوید: محاسن فعالیت در معادن کوهی به جای رودخانه ای به مراتب بیشتر از معایب آن است و شاید تنها عیب معادن شن و ماسه کوهی را بتوان تراشیده شدن کوه ها برای خروج مواد معدنی مطرح کرد.